Człowiek pogryzł psa (reż. Andre Bonzel, Benoit Poelvoorde i Remy Belvaux, 1992)

A filmowiec pogryzł widza. Jeden z bardziej kontrowersyjnych filmów lat 90., w niektórych krajach zakazany, co niekoniecznie dziwi po jego obejrzeniu. Dziejący się w abstrakcyjnej rzeczywistości przypominającej świat Mechanicznej pomarańczy, obraz ten kapitalnie udaje kino dokumentalne. Skromna, składająca się z reżysera, operatora i dźwiękowca ekipa filmowa dokładnie rejestruje kolejne poczynania Bena będącego seryjnym mordercą, złodziejem i gwałcicielem. Pomiędzy dokonywaniem kolejnych pomysłowych napadów, opowiada on o swoim życiu, recytuje wiersze, odwiedza wernisaże i zapoznaje nas ze swoją kochającą rodzinką. Zidiociały snob i szpaner, który bezwzględną (i beztroską) przemoc czyni obiektem kultu. W przeciwieństwie jednak do Urodzonych morderców czy Funny Games, które z pewnością Człowiekiem... się w jakimś stopniu inspirowały, belgijski film jest nie do końca udaną satyrą. Bo jego autorzy okazują się niemal tak samo ślepi, jak wielbiciele ekranowej posoki, których tu wyśmiewają. Stawiając na usilne szokowanie drastycznością zdają się brnąć w ślepy zaułek, gdzie wieje hipokryzją i pretensjonalnością.

doprowadzenie staruszki do zawału pozwala bohaterowi zaoszczędzić kulę

Mimo swojego absurdalnego charakteru wizja młodych Belgów jest bardzo sugestywna, niemal namacalna. Ben, fenomenalnie zagrany przez komika Benoita Poelvoorde (będącego też jednym z trzech reżyserów filmu), jest równie groteskowy, co i prawdziwy. Wszechobecna ironia, trochę humoru oraz efekciarskie sekwencje parodiujące amerykańskie kino sensacyjne przez jakiś czas dają jeszcze widzowi pewien zdrowy dystans, ale szybko przekroczona zostaje pewna granica. Na dwóch płaszczyznach: fabularnej i merytorycznej. Oto bowiem filmowcy rejestrujący życie Bena dają się wciągnąć w jego makabryczne show. Od wspólnego niewinnego imprezowania, przez pomaganiu mu w pozbywaniu się ciał ofiar, po uczestnictwo w zbiorowym gwałcie. Na ironię zakrawa fakt, że dokumentalistów zagrali prawdziwi twórcy filmu, którzy brakiem jakiegokolwiek umiaru ukazali bezmyślność godną postaci, które odtwarzają. Ich intencje są bardzo czytelne (czasem nawet za bardzo), jednak nieświadomie celują tym filmem także w samych siebie. Bo ma to być krytyka kina epatującego przemocą, ale Człowiek... sam się takim obrazem staje. Zło jest tu wprawdzie jak najbardziej odpychające, ale nawał kolejnych brutalnych scen i ich nazbyt dokładne ukazywanie spycha przesłanie na margines, całą prowokację czyniąc niespodziewanie tanią. Nie pomaga usilnie dydaktyczne zakończenie, które tylko neutralizuje największą zaletę - świetne udawanie dokumentu. Film jest oparty na kapitalnym pomyśle, a i pełno tu bardzo ciekawych, głównie formalnie, zagrywek, dla których warto go zobaczyć. Szkoda tylko, że tak bardzo oryginalny i zaskakujący obraz okazuje się też serią samobójczych goli, jakie strzelają sobie twórcy.